Θέλουμε να πιστεύουμε ότι η νοημοσύνη μας είναι αποκλειστικά δικό μας δημιούργημα, λειτουργεί μόνο μέσα στο κεφάλι μας, και είναι προϊόν μόνο των εσωτερικών σκέψεων μας. Όμως η εμφάνιση της Google, της Wikipedia και άλλων διαδικτυακών εργαλείων, έχει κάνει πολλούς να αναρωτιούνται για τις επιπτώσεις αυτών των τεχνολογιών στον εγκέφαλο μας. Άραγε είναι το ίδιο να πληκτρολογείς στο google την φράση «Ποιοι ηθοποιοί έχουν υποδυθεί τον James Bond;" με το να γνωρίζεις ότι η απάντηση είναι οι Sean Connery, George Lazenby, Roger Moore, Timothy Dalton, Pierce Brosnan και ο Daniel Craig; Μπορούμε να θεωρούμε ότι γνωρίζουμε την απάντηση σε αυτό το ερώτημα, όταν αυτό που πραγματικά γνωρίζουμε είναι το πώς μπορούμε να βρούμε γρήγορα την πληροφορία;
Το παραπάνω ερώτημα δεν σχετίζεται με το αν το διαδίκτυο επηρεάζει τον εγκέφαλο μας, αλλά αν το διαδίκτυο φτάνει στο σημείο να καθορίζει την ίδια μας την νοημοσύνη. Και όπως φαίνεται η απάντηση έχει μεγάλο ενδιαφέρον. Διότι, εάν μελετήσει κανείς τα στοιχεία από τις μελέτες σχετικά με την ψυχολογία, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ένα μεγάλο μέρος της νοημοσύνης μας σχετίζεται με το πώς εμείς οι ίδιοι εναρμονιζόμαστε με τους άλλους ανθρώπους και το περιβάλλον μας.
Μάλιστα, μια θεωρία που είναι δημοφιλής μεταξύ των ψυχολόγων, λέει ότι είμαστε 'νοητικά τεμπέληδες'. Δηλαδή αποφεύγουμε να κάνουμε κάποια διανοητική εργασία, εκτός αν πρέπει. Προσπαθούμε να βρούμε τρόπους να μην σκεφτόμαστε σε βάθος, και αυτό συμβαίνει ιδίως όταν υπάρχει σύντομος δρόμος για να βρούμε την απάντηση. Αυτή η θεωρία εξηγεί γιατί θα προτιμούσαμε να πληκτρολογήσουμε τον ταχυδρομικό κώδικα στο Google Maps, από το να απομνημονεύσουμε μία συγκεκριμένη τοποθεσία. Απλούστατα, γιατί είναι πολύ πιο εύκολο.
Η έρευνα δείχνει ότι έχουμε την τάση να μην βασιζόμαστε στη μνήμη μας για πράγματα που μπορούμε εύκολα να τα βρούμε με άλλο τρόπο. Το εντυπωσιακό είναι ότι μπορούν να αλλάξουν ριζικά πράγματα μπροστά στα μάτια μας, χωρίς να το καταλάβουμε. Πειράματα έχουν δείξει ότι ακόμα και κτίρια μπορούν να εξαφανιστούν από φωτογραφίες που κοιτάζουμε, ή άτομα που συνομιλούμε μπορούν ν' αντικατασταθούν από κάποιο άλλο άτομο, χωρίς να το παρατηρήσουμε.
Πολλοί φιλόσοφοι έχουν πει ότι η σκέψη μας έχει σχεδιαστεί ώστε να απλώνεται πέρα από το περιβάλλον μας. Ο φιλόσοφος Andy Clark θεωρεί τους ανθρώπους ως όντα με μυαλό που ενσωματώνει με φυσικό τρόπο νέα εργαλεία, ιδέες και ικανότητες. Σύμφωνα με τον Clark, η ουσία δεν είναι ο τρόπος που φτάνουμε σε μια λύση. Αν έχουμε τα κατάλληλα βοηθητικά εργαλεία που μας δίνουν την απάντηση, τότε είναι σαν να γνωρίζουμε την απάντηση.
Μια μελέτη που αφορούσε την μνήμη και έγινε από τον Daniel Wegner του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, μας παρέχει ένα παράδειγμα αυτού του φαινομένου. Ζευγάρια κλήθηκαν να πάνε στο εργαστήριο για να κάνουν ένα τεστ απομνημόνευσης. Στα μισά από τα ζευγάρια, τα άτομα που τα αποτελούσαν έμειναν μαζί, ενώ στα άλλα μισά χωρίστηκαν και έκαναν ζευγάρι με κάποιον που δεν γνώριζαν Και οι δύο ομάδες, μελέτησαν μια λίστα με λέξεις, και στη συνέχεια εξετάστηκαν ξεχωριστά. Τα ζευγάρια που αποτελούνταν από άτομα που είχαν σχέση μεταξύ τους, μπορούσαν να θυμηθούν περισσότερες λέξεις, τόσο συνολικά ως ζευγάρια όσο και ως άτομα.
Σύμφωνα με τον Wegner, η εξήγηση είναι ότι τα ζευγάρια που είχαν σχέση μεταξύ τους, είχαν πολύ καλή γνώση των συντρόφων τους. Οπότε υποσυνείδητα διαχώριζαν την εργασία μεταξύ τους, έτσι ώστε, για παράδειγμα, ο ένας από τους δύο να θυμάται τις σχετικές λέξεις με την τεχνολογία, και ο άλλος τις σχετικές λέξεις με τον αθλητισμό. Με τον τρόπο αυτό, το κάθε άτομο από το ζευγάρι μπορούσε να επικεντρωθεί στον τομέα που ήταν καλύτερο, οπότε τελικά πέτυχαν καλύτερες επιδόσεις από τα ζευγάρια που δεν μπορούσαν να επιμερίσουν την εργασία. Όπως δηλαδή μπορούμε να βασιστούμε σε μια μηχανή αναζήτησης για απαντήσεις, έτσι μπορούμε να συνεργαστούμε με ανθρώπους με τους οποίους σχετιζόμαστε, για να θυμόμαστε καλύτερα.
Έχοντας εγκέφαλο που λειτουργεί με αυτόν τον τρόπο είναι ένα από τα μεγάλα πλεονεκτήματα του ανθρώπινου είδους. Αντί να χρειάζεται να στηριζόμαστε στις δικές μας δυνάμεις μας για τα πάντα, μπορούμε να μοιραζόμαστε τη γνώση μας. Η τεχνολογία προσφέρει γνώση με εύκολο τρόπο, και εξυπηρετεί συνολικά τις ανάγκες της κοινωνίας. Μπορεί να μην ξέρουμε πώς λειτουργεί ένας υπολογιστής, ή πώς μπορούμε να καλλιεργήσουμε το μπρόκολο, όμως η γνώση είναι εκεί έξω και μπορούμε να επωφεληθούμε. Η Wikipedia είναι ένα από τα καλύτερα παραδείγματα - μια εξελισσόμενη πηγή γνώσης από την οποία ο καθένας μπορεί να επωφεληθεί.
Έτσι, όπως έχουμε ένα φυσικό περιβάλλον - με δωμάτια ή κτίρια που ζούμε ή εργαζόμαστε - έχουμε επίσης και ένα διανοητικό περιβάλλον. Αυτό σημαίνει ότι αν σας ρωτήσει κάποιος πού είναι το μυαλό σας, δεν θα πρέπει να δείξετε προς το κέντρο του μετώπου σας.
Tom Stafford, Λέκτορας Ψυχολογίας και Γνωσιακής Επιστήμης στο Τμήμα Ψυχολογίας του πανεπιστημίου του Sheffield, και αρθρογράφος του BBC.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου