H προκλητική θεωρία των Μιμιδίων του Richard Dawkins επίκαιρη όσο ποτέ

Τη θυμάστε όλοι την ιστορία πέρσι με τον βορειοκορεάτη δικτάτορα που στον θάνατό του έκλαιγαν όλοι παρανοϊκά, ασταμάτητα λες κι είχε πέσει ιός στην χώρα. Βεβαίως υπήρχαν οι πολύ καλοί ορθολογιστικοί λόγοι για το πανεθνικό τους ξέσπασμα σε μια χώρα που παίρνει κεφάλια για ψύλου πήδημα –υποχρεωμένοι ήταν οι άνθρωποι να δείξουν πένθος.

Αλλά αυτή η ιστορία του μεταδοτικού κλάματος θύμιζε εντυπωσιακά και σε πραγματικά μεγάλη κλίμακα αυτή την θεωρία των Μιμιδίων (memes) που ανέπτυξε ο εθνολόγος και εξελικτικός βιολόγος Richard Dawkins το 1976. 

Ο όρος πρωτοεμφανίστηκε στο βιβλίο του «Το Εγωιστικό Γονίδιο» και στην ουσία αναγνώριζε, κατονόμαζε και περιέγραφε τον Μιμίδιο κατά αντιστοιχία προς το Γονίδιο.

Τι είναι τα Μιμίδια

Το Meme (Μιμίδιο) είναι ένα είδος γονιδίου της πληροφορίας που έχει την ικανότητα σαν ζωντανός οργανισμός, σαν ζωντανοί οργανισμοί μάλλον γιατί είναι άπειρα, να μεταπηδούν από τον ένα φορέα στον άλλο, να στοιχειώνουν τον ατομικό ή ομαδικό νου, να αναπαράγονται ή να αλλάζουν μορφές,  να επιζούν ή να πεθαίνουν, να εξαπλώνονται, να φτιάχνουν αποικίες, να επηρεάζουν τον κόσμο και την πολιτισμική μας συμπεριφορά/κοινωνία, να αλλάζουν το σύμπαν ολόκληρο.

Τα Μιμίδια είναι πληροφορίες, ιδέες, σλόγκαν, μόδες, τραγούδια, βιβλία, τάσεις στην τέχνη, θρησκευτικές πεποιθήσεις, θεωρίες, συνήθειες, ταλέντα, ιστορίες, μύθοι, κάθε είδος συμπεριφοράς που περνάει από άτομο σε άτομο μέσω μιμητισμού. Στην κυριολεξία οποιαδήποτε μορφή πολιτισμικής πληροφορίας έχει τις ιδιότητες ενός μιμιδίου. Μπορεί να μεταπηδά από τον ένα εγκέφαλο στον άλλο, μερικές φορές με έναν σχεδόν μεταφυσικό τρόπο (ίσως έτσι εξηγείται η ταυτόχρονη εμφάνιση ιδεών ή γνώσεων από το ένα μέρος του πλανήτη στο άλλο χωρίς καν επικοινωνία, π.χ. η πανταχού παρούσα πυραμίδα σε όλους τους πολιτισμούς σε χρόνους πανάρχαιους που δεν επέτρεπαν πολλά ταξιδιωτικά πέρα-δώθε).

Αυτές οι ελάχιστες μονάδες πληροφοριών, «μονάδες μεταβίβασης ή μίμησης» έχουν σχεδόν αυθύπαρκτη, δική τους ζωή και είναι ικανές να μεταβάλλουν τις ζωές των ανθρώπων γύρω τους και την πορεία της ιστορίας σε βραχύ και μακρό χρόνο. Από την δράση τους μπορούν να εξηγηθούν διάφορα πράγματα: το τρελό μεταδοτικό γέλιο που αναφέραμε παραπάνω αλλά και οι ταυτόχρονες αλλαγές στον πλανήτη, το ξέσπασμα μιας προοδευτικής, χίπικης επανάστασης όπως αυτής στα ’70 αλλά και η οπισθοχώρηση στον συντηρητισμό, οι μεταβολές στις διαθέσεις του λαού, στα ήθη και στις συνήθειες. Κάποια μιμίδια, όπως τα αντίστοιχά τους γονίδια αποδεικνύονται από εξελικτικής άποψης πιο ισχυρά από κάποια άλλα και αυτά καθορίζουν το μέλλον.


Η εποχή του Internet, ο καιρός της Κυριαρχίας των Μιμιδίων

Τι γίνεται λοιπόν σήμερα που οι πολιτισμικές μονάδες των Μιμιδίων, την εποχή της πληροφορίας και του Ίντερνετ πολλαπλασιάζονται κατά τρόπο γεωμετρικό, έτοιμες να κυριεύσουν τον κόσμο. Από μία άποψη, όπως λέει και η Susan Blackmore, ψυχολόγος, φυσιολόγος (από την Οξφόρδη) και παραψυχολόγος (με Phd από το πανεπιστήμιο του Σάρεϊ), ο εγκέφαλός μας και αντιστοιχία οι κοινωνίες μας κατασκευάζονται από τον ανταγωνισμό μεταξύ των μιμιδίων ακριβώς όπως ο βιολογικός κόσμος επανασχεδιάζεται κάθε στιγμή από τον ανταγωνισμό των γονιδίων. Οι γλώσσες, οι ιστορίες, οι ταινίες, τα προγράμματα της τηλεόρασης ή του υπολογιστή, το σκάκι, το Sudoku, οι διατροφικές μας συνήθειες, τα πάντα, κάθε είδους πληροφορία που επιβιώνει και ισχυροποιείται αλλάζει τον κόσμο μας.

Γράφημα του τρόπου μεταφοράς ή διάδοσης ενός μιμιδίου 

Σήμερα, με τα άπειρα συστήματα μνημονικής διατήρησης, αντιγραφής και  διάδοσης της πληροφορίας το ζήτημα των Μιμιδίων γίνεται ακόμα πιο περίπλοκο. Κάθε μιμίδιο που μπορεί να αντιγραφεί θα αντιγραφεί. Έτσι ο κόσμος, είναι ανά πάσα στιγμή γεμάτος από επιτυχημένες πληροφοριακές μονάδες –όσες δεν είναι επιτυχημένες πεθαίνουν. Υπάρχουν άπειροι τρόποι λέει η Blackmore για να εμφανιστεί ένα μιμίδιο. Κάθε φορά που κάποιος διατυπώνει μια καινούργια πρόταση μπορεί ένα νέο, ισχυρό σλόγκαν να προκύψει, από αυτά που χαρακτηρίζουν κάθε εποχή ή χρονιά. Ο εγκέφαλος είναι ένα τεράστιο χωνευτήρι μιμιδίων και μπορεί εύκολα να ανακατέψει παλιότερα με νέα για να εμφανίσει κάτι ολοκαίνουργιο. Κάποια έχουν μεγάλο κύκλο ζωής, κάποια άλλα μικρότερο όπως ένα αδιάφορο κουτσομπολιό που μπορεί να το μάθει και ο γείτονας και μετά να πεθάνει, να εξαφανιστεί.

Την εποχή της πληροφορικής ωστόσο κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τίποτα και να ποντάρει πουθενά. Τα ισχυρότερα μιμίδια θα επικρατήσουν και θα αλλάξουν την όψη του κόσμου και αυτοί που κρατάνε στα χέρια τους την πληροφορία είναι οι πιο ισχυροί. Σήμερα, ένας δυνατός χάκερ μπορεί να είναι τόσο ισχυρός όσο κάθε παλιός ιεροκήρυκας.

Άρης Χανδρής
arischandris@yahoo.com

#Quantumnaut